Naczelny Sąd Administracyjny 24 maja 2021 r. podjął uchwałę (sygn. akt: I FPS 1/21), która daje Sądom Administracyjnym możliwość kontroli zasadności wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Zasadniczym zagadnieniem przedmiotowej uchwały – tak oczekiwanej przez przedsiębiorców jest weryfikacja, czy wszczęcie postpowania karnego skarbowego nie służy tylko i wyłącznie zawieszeniu biegu terminy przedawnienia zobowiązania podatkowego.
- Jak pokazuje doświadczenie niezwykle częstą praktyką w stosowaną przez Organy administracji skarbowej było właśnie instrumentalne wszczęcie postepowania przygotowawczego tuż przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego celem zawieszenia biegu tego terminu.
- Wspomniana uchwała NSA daje sądom administracyjnym niezwykle istotne uprawnienie weryfikacji i oceny zasadności wszczęcia postepowania przygotowawczego. Czy uchwała ta jest w stanie wyeliminować stosowane dotychczas praktyki organów w zakresie instrumentalnie wszczynanych postępowań przygotowawczych, miejmy nadzieje, że tak.
Brak obowiązku zapłaty zobowiązania podatkowego przedawnionych zobowiązań.
Podatnik zgodnie z obowiązującymi przepisami regulującymi system podatkowy nie może być adresatem żądań organu w zakresie zobowiązań, które uległy przedawnieniu. Przedawnienie zobowiązania podatkowego, jest niewątpliwie jedną z form jego wygaśnięcia, a w konsekwencji braku jego wymagalności przez organy administracji skarbowej. Jest jednak specyficzna forma wygaśnięcia tego zobowiązania, która w konsekwencji wiąże się z brakiem wpływu konkretnych środków. To właśnie powoduje, iż organy podejmują wszelkie kroki by do sytuacji przedawnienia nie dopuścić, stosując w tym zakresie wszelkie przewidziane prawem środki. Analiza przepisów ordynacji podatkowej wskazuje katalog okoliczności, których zaistnienie skutkuje zawieszeniem lub przerwaniem biegu terminu przedawnienia.
Właśnie wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania. W tej sytuacjo organ zobowiązany jest zawiadomić podatnika o nierozpoczęciu terminu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego najpóźniej z upływem terminy przedawnienia.
Wszczęcie postepowania przygotowawczego – skuteczność działania czy opieszałość organów.
Procedura prowadząca do zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest jak widać niezwykle prosta i bardzo chętnie przez organy stosowana. Po zidentyfikowaniu przedawniającego zobowiązania wystarczy, że organ podejmie dwa jakże proste kroki – dokona wszczęcia postepowania przygotowawczego i zawiadomi o tym fakcie podatnika. Co więcej organ dokonując wszczęcia postępowania przygotowawczego nie musi nawet dysponować stosownym materiałem dowodowym potwierdzającym popełnienie przestępstwa, a opierać się może tylko i wyłączenie na samym podejrzeniu jego popełnienia. Dzieje się tak z uwagi na fakt, że postępowanie wszczynane jest w sprawie, a nie przeciw konkretnej osobie.
Tym samym Ordynacja podatkowa nie wskazuje i nie przewiduje żadnych innych przesłanek choćby w postaci stosownych dowodów czy analiz uzasadniających podstawy wszczęcia postępowania.
W ten prosty sposób na zawieszenie biegu terminu przedawnienia niejednokrotnie w sposób instrumentalny wykorzystywały organy podatkowe nosząc się chociażby z zamiarem kontroli przedawniających się należności. Przedsiębiorcy sami jak i za pośrednictwem Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw wielokrotnie podnosili wszczynanie postępowań karnych skarbowych niemalże w dniu upływu terminu przedawnienia. Takie sytuacje uznawane były przez przedsiębiorców jako swego rodzaju usankcjonowanie opieszałości działania i niebudzące zaufania do organów.
Uchwała NSA – lek na bolączki przedsiębiorców.
Problem instrumentalnego wszczynania postępowań przygotowawczych wziął pod lupę Naczelny Sąd Administracyjny wydając w tym zakresie stosowną uchwałę.
Istotną kwestią, jaką precyzuje przedmiotowa uchwała jest to, że to w kompetencji sądu administracyjnego leży dokonanie weryfikacji zasadności i faktycznego celu wszczęcia postępowania przygotowawczego. Czy postępowanie to nie zostało wszczęte tylko i wyłącznie w celu zawieszenie biegu terminu przedawnienia.
Tym samym uznanie przez sąd, że postępowanie karne skarbowe zostało wszczęte wbrew jego faktycznym celom prowadzić będzie do kwalifikacji takiej czynności jako nieskutecznej, a w konsekwencji nie wywołującej skutku w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia.
Skutki uchwały NSA.
Podjęta uchwała stanowi swego rodzaju światełko w tunelu. Jest dobrym prognostykiem, że organy odstąpią od niewłaściwych praktyk w tym zakresie. Jednocześnie stanowi klarowny komunikat dla organów, iż ten sposób wszczynania postępowań przygotowawczych jest niewłaściwy.
Poza samym pozytywnym sygnałem dla przedsiębiorców ustawa w praktyce otwiera podatnikom możliwość umorzenia postepowania podatkowego w zakresie zobowiązań podatkowych, których bieg terminu przedawnienia został zawieszony poprzez instrumentalnie wszczęte postępowanie przygotowawcze.
Korespondencję dotyczącą artykułu prosimy kierować przy zastosowaniu formularza kontaktowego znajdujący się w dolnej części strony głównej.